გაზვიადებული არ იქნება
თუ ვიტყვი, რომ
„ნაციონალური“ ჯოჯოხეთი 2005 წლის 26 თებერვალს დაიწყო, როდესაც საქართველოს პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა პარლამენტის ტრიბუნიდან „ნულოვანი ტოლერანტობა“ გამოაცხადა, რასაც მოჰყვა ძალოვანი სტრუქტურების მხრიდან მოსახლეობის მასობრივი რეპრესიები.
იმ
დღიდან მოყოლებული პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლი ათასობით საქართველოს მოქალაქე გახდა. არასამთავრობო უფლებადამცველი ორგანიზაციების მიერ აღიარებულმა უკანონო პატიმრების რიცხვმა უპრეცენდენტო რაოდენობას მიაღწია.
დაიწყო სატელევიზიო დაჭერები, იარაღისა და
წამლის ჩადებით პოლიტიკური და ხელისუფლებისთვის მიუღებელი, არასასურველი ადამიანების დაკავება-დაპატიმრებები, ციხის ბუნტი, ბიზნესმენებისთვის ბიზნესის ჩამორთმევა, უდანაშაულო ადამიანების ფიზიკური ლიკვიდაცია თბილისის ქუჩებში, რომელიც დიდუბის ეკლესიასთან 19 წლის ბუტა რობაქიძის
დახვრეტით დაიწყო, შემდეგ, სანდრო გირგვლიანის, ზურა ვაზაგაშვილის, გიორგი გამცემლიძის, როინ შავაძის,
ნავთლუღის „სპეცოპერაციის“ დროს სამი ახალგაზრდის
დახვრეტებით გაგრძელებული და
მკვლელობების ეს სერია
2011 წლის 26 მაისს ნიკა კვინტრაძისა და
სულიკო ასათიანის მკვლელობით და მათი
ცხედრების მაღაზიის სახურავზე დაყრით დამთავრებული, არაფერს ვამბობ პარლამენტის თავმჯდომარის ზურაბ ჟვანიას დღემდე ბოლომდე გაურკვეველ ვითარებაში გარდაცვალებას და
პროფესორ გურამ შარაძის მკვლელობას, რომელთა გარშემო დღემდე უამრავი პასუხგაუცემელი კითხვები არსებობს საზოგადოებაში, სულ
„ნულოვან ტოლერანტობას“ 150-მდე
ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა თბილისის ქუჩებში, რაც ხალხში
შიშისა და ტერორის
დანერგვას უფრო ემსახურებოდა ვიდრე კრიმინალთან და კორუფციასთან ბრძოლას.
ხელისუფლება კი აცხადებდა,
რომ პოლიტიკა არის ერთადერთი, უნდა გაუმჯობესდეს კრიმინოგენური სიტუაცია, ერთი მხრივ და
მეორე მხრივ არ
შეწყდეს კორუფციასთან ბრძოლა, მაგრამ ისმის კითხვა, რამდენად გონივრულად ხორციელდებოდა ხელისუფლების ეს
პოლიტიკა? ვფიქრობ, რომ
არაგონივრულად.
მკვეთრად შეიცვალა სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში არა
მხოლოდ მსჯავრდებულთა რაოდენობა, არამედ პროპორცია დამნაშავეთა კატეგორიების მიხედვით, საპატიმროებში მკვეთრად გაიზარდა ნარკოტიკების მომხმარებლებისა და ეკონომიკური
დანაშაულის გამო მსჯავრდებულ
და ბრალდებულ პირთა რაოდენობა.
სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში 2004 წლისთვის შვიდიათასამდე მსჯავრდებული იხდიდა სასჯელს, მათი რიცხვი
ყოველწლიურად მატულობდა და
2011 წლისთვის 24 ათასს გადააჭარბა.
ბაბუაჩემი მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე
იყო და გარკვეული
პერიოდი ტყვეობაში იყო,
მახსოვს ის ხშირად
გვიყვებოდა შვილიშვილებს თუ
რა არაადამიანური მოპყრობის პირობებში უწევდათ ტყვე ჯარისკაცებს
საკონცენტრაციო ბანაკებში ცხოვრება და როცა
ამას ვისმენდი ვერ
წარმომედგინა რომ 21-ე
საუკუნეში ბაბუაჩემზე უარეს პირობებში მომიწევდა ყოფნა სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში, სრულიად უდანაშაულოდ. ერთი სიტყვით დაკავების და სასამართლო
პროცესების დეტალებს არ
ჩაუღრმავდები, უბრალოდ შევეცდები მოკლედ აღვწერო თუ რა
მდგომარეობა იყო ციხეებში
წინა ხელისუფლების დროს:
„დაწესებულებაში მოხვედრა იყო საშინელება.
აბსოლუტურად დაუცველი და
უსუსური იყავი. გადატვირთული ციხეები, რაც
პატიმრებისთვის გაუსაძლის პირობებს ქმნიდა. დაწესებულებაში მიღება იწყებოდა სასტიკი ცემით სრულიად უმიზეზოდ, შემდეგ სარდაფში ე.წ.
კარანტინში გვათავსებდნენ მანამ, სანამ ცემისგან მიყენებული დაზიანებების კვალი არ
გადაგვივლიდა და ამ
ხნის განმავლობაში ვიყავით გაუსაძლის პირობებში, პატიმრებში კარანტინიდანვე ჩნდებოდა შიშის სინდრომი.
დაწესებულებაში შესახლების დროს არ გვიტარდებოდა სამედიცინო გამოკვლევა, პირადი ნივთების ჩამორთმევაზე არ
დგებოდა შესაბამისი ოქმი და ადგილი
ჰქონდა ადმინისტრაციის თანამშრომლების მხრიდან მსჯავრდებულთა კუთვნილი, პირადი ნივთების მითვისებას. რამოდენიმე დღიანი კარანტინის შემდეგ გვანაწილებდნენ საკნებში, სადაც იყო
მძიმე სანიტარული მდგომარეობა.
თვითდინებაზე იყო მიშვებული
მსჯავრდებულთა ჰიგიენის საკითხები, საკუთარი თეთრეული საკნის პირობებში ირეცხებოდა და
იქვე იფინებოდა გასაშრობად.
საკანში მოთავსებული იყო
რკინის ორსართულიანი საწოლები, ტუმბოები თითქმის არ იყო
და პირად ნივთებს ცელოფნის პარკებში ვინახავდით საწოლის ქვეშ. საკანში
ასევე იყო ერთი
გრძელი ხის მაგიდა
და გრძელი სკამი. ყველა საკანში მოწყობილი იყო
წყლის პირსაბანი ონკანი და ელექტროჩასართავები თუმცა ისინი ბევრგან გაფუჭებული იყო და
თვითნებურად ვიყენებდით. ჩემი №6 დაწესებულებაში ყოფნის პერიოდში, 2011 წელს 1 მსჯავრდებული გარდაიცვალა „სპირალის“ ჩართვის დროს.
დაწესებულებაში არ იყო
ბიბლიოთეკა, აკრძალული იყო
ჟურნალ გაზეთების შემოგზავნა, ნებადართული იყო
მხოლოდ კროსვორდების გაზეთები. საკანში გვქონდა ჩვენ მიერვე
ადგილობრივ მაღაზიაში შეძენილი რადიომიმღები, ვუსმენდით მხოლოდ მუსიკალურ გადაცემებს, საინფორმაციო გადაცემების მოსმენა გვეკრძალებოდა რაც
უკეთეს შემთხვევაში რადიომიმღების კონფისკაციით მთავრდებოდა, პროტესტის გამოხატვის შემთხვევაში ისჯებოდა მთელი საკანი, ერთი კვირით
არ გვეძლეოდა ტელეფონით სარგებლობის საშუალება და გასეირნების
უფლებაც არ გვქონდა.
ხშირი იყო ჩხრეკები
ადმინისტრაციის მხრიდან განსაკუთრებით ღამის საათებში. თვეში ერთხელ დაწესებულებაში, როგორც გვეუბნებოდნენ „პროფილაქტიკის“ მიზნით შემოდიოდა სპეცნაზი, საკნებიდან გავყავდით კარიდორში გვისხამდნენ წყალს იატაკზე, გვაშიშვლებდნენ და უმოწყალოდ
გვცემდნენ, შელაპარაკებაზე ან
პროტესტის რაიმე ფორმით გამოხატვაზე 10 დღით გვაკარცერებდნენ, სადაც გვიან ღამით შემოდიოდნენ ადმინისტრაციის თამამშრომლები და
უმოწყალოდ გვცემდნენ.
კარცერში არ იყო
არც ლეიბი და
არც საბანი, ნაცემ ნაწამებს რკინის ლოგინზე უნდა დაგესვენა, თუ
ამის საშუალება მოგეცემოდა. ხშირად გვესმოდა მსჯავრდებულთა განწირული ბღავილი კარცერიდან, ამას სისტემატური
ხასიათი ჰქონდა. იყო
შემთხვევები ცემაში შემოაკვდებოდათ ვინმე და
დილას კათაფალკით გაასვენებდნენ დაწესებულებიდან და
გააკეთებდნენ განცხადებას მსჯავრდებულმა თავი ჩამოიხრჩო,
არადა შემდგომ ექსპერტიზის დასკვნით დგინდებოდა, რომ მსჯავრდებული გარდაცვლილი იყო
ჩამოხრჩობამდე (2011 წელს
2 ასეთი შემთხვევა იყო
რუსთავის №6 დაწესებულებაში).
ზამთრის პერიოდში კვირაობით ითიშებოდა საკნის გათბობა და
მსჯავრდებულები ჩაცმული ვწვებოდით დასაძინებლად, ისედაც არასათანადოდ თბებოდა საკანი. ყველაფერ ამისთვის საჩივარი, რომ დაგვეწერა
ამაშიც შეზღუდული ვიყავით, რადგან მომჩივანს ხშირად აკარცერებდნენ და იქ
რაც შეუზღუდავად ჰქონდა ცემა და
წამება იყო, რაც
ხშირად ტრამვით ან
ცემისგან გარდაცვალებით მთავრდებოდა.
6 კაციან საკანში 9 მსჯავრდებული ვიყავით და რიგრიგობით
გვეძინა. იყო საკნები,
სადაც 12 კაციანში 21 მსჯავრდებული იყო შესახლებული
და რიგრიგობით გვიწევდა ძილი. არ
იყო დაცული კანონმდებლობის მოთხოვნა მსჯავრდებულთა კლასიფიკაციასთან დაკავშირებით, ისევე როგორც სხვა საკნებში,
ჩვენს საკანშიც შერეულად ვიყავით განთავსებული, პირველად მსუბუქი დანაშაულისთვის და
არაერთხელ განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის მსჯავრდებულები.
საკნებში მოშლილი იყო
სავინტილიაციო სისტემა, განიავება ხდებოდა კვირაში ორჯერ როცა გავყავდით სასეირნოდ სუფთა ჰაერზე 15 წუთით, კვირაში ორი დღე
(ეს დრო 2012 წლიდან
1 საათით გაიზარდა და
გახდა ყოველდღიური შაბათ კვირის გარდა). საკანში ასევე გვყავდა სხვადასხვა ინფექციური და
გადამდები ვირუსით დაავადებული მსჯავრდებულები.
მსჯავრდებულთა დაავადებას ხელს უწყობდა ცუდი კვება, არასწორი მკურნალობა, რაც
იწვევდა ინფექციური დაავადებების გავრცელებას, როგორიცაა ტუბერკულიოზი, შიდსი, C ჰეპატიტი და
სხვ. ხშირი იყო
შემთხვევები მედპერსონალის არაკომპეტენტურობის, ან ამ
კომპეტენციის გამოყენების შეუძლებლობის.
მიუხედავად იმისა, რომ
სისტემაში იყო 2 სამკურნალო
დაწესებულება ისინი იმდენად იყო გადავსებული
მძიმე ავადმყოფებით, რომ
იქ მოხვედრა ყველასთვის ხელმისაწვდომი ნამდვილად არ იყო,
ამიტომ მათ ადგილზე
უნიშნავდნენ დიაზეპამს და
სხვა ფსიქოტროპულ და
საძილე საშუალებებს.
რაც
შეეხება კვებას, ვიკვებებოდით საშინელი ცხიმზე დამზადებული საკვებით, რომელიც საშინელი სპეციფიკური სუნით და გემოთი
ხასიათდებოდა, თითქოსდა ლპობას იწყებსო. იქაური საკვებით ხშირად ვიწამლებოდით. ამ
ე.წ. „კომბიჟირზე“
დამზადებული საკვები იწვევდა ძლიერ მოწამვლას და ინტოქსიკაციას.
ძირითადად შემოჰქონდათ სუპერმარკეტებში ჩამოწერილი ვადაგასული საქონელი. კერძებს ამზადებდნენ ინდური ძროხის, „ზებუს“ ვადაგასული ხორცისგან, ასევე ქათმის კანის ნახარშისგან, შიგ ქათმის
კანის ნაფლეთებით, რომელსაც „აფეთქებული ქათამი“ შეარქვეს, რადგან მისი ჭამის
შემდეგ ისეთი შეგრძნება გეუფლებოდა ადამიანს თითქოს შიგნეული ფეთქდება.
იქ ხორციან კერძს ეძახიან ,,ზებუს'' მეორადი გადამუშავებული ძვლების ნახარშს, თევზეულზე საერთოდ ლაპარაკი ზედმეტია. ასევე გვაჭმევდნენ ბრინჯს და
მაკარონს კომბიჟირზე დამზადებულს სპეციფიკური გემოთი და სუნით.
მოხარშული ლობიოსთვის ცხიმი და ინგრედიენტები რომ გაგვეცალა
მდუღარე წყალში ვრეცხავდით. კარტოფილი იყო
ნახევრად მოხარშული და
საჭმელად უვარგისი, რომელსაც ალბათ კალორიულობის მოსამატებლად სპეციალური ცხიმი ჰქონდა მოსხმული, რომელსაც ასევე მდუღარე წყალში ვრეცხავდით, რომ ცხიმი
მოგვეშორებინა.
ჩაი
ძირითადად კანცეროგენურ ნივთიერება - კოლერის შემცველი იყო, რომელიც
როგორც ცნობილია მავნებელია ჯანმრთელობისთვის და
იწვევს მძიმე დაავადებების პროვოცირებას. საერთოდ არ იყო
დიეტური საკვები, ამიტომ ავადმყოფებიც ჩვეულებრივი საკვებით ვიკვებებოდით.
როგორც ვიცით პატიმართა კვება დღეში „ნაციონალების“ მთავრობას 3 ლარი უჯდებოდა,
ეხლა თქვენ წარმოიდგინეთ 3 ლარად როგორ უნდა მიიღოს
ზრდასრულმა ადამიანმა ყველა საჭირო, სიცოცხლისთვის აუცილებელი კალორია.
მსჯავრდებულის უზრუნველყოფა კვებით და საცხოვრებლით არის არა
უფლება, არამედ სახელმწიფოს ვალდებულება, სწორედ ამ ვალდებულებების უგულვებელყოფა ხდებოდა წლების მანძილზე ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში“.
ცნობილია ფაქტია, რომ
წინა „ნაციონალური“ ხელისუფლების პირობებში სასჯელაღსრულების დაწესებულებებისათვის
დამახასიათებელი იყო გადატვირთული ციხეები პატიმრების მიმართ არაადამიანური მოპყრობის, ცემის და წამების
ფაქტები, გახშირებული სიკვდილიანობა, ამ და
სხვა პრობლემების გამო სახალხო დამცველმა ტერმინი „სიკვდილის ექსპორტიც“ კი
გამოიყენა ციხეებში არსებული მდგომარეობის შესაფასებლად.
სხვადასხვა წყაროებით 2004-2012 წლებში ადმინისტრაციული და
სისხლის სამართლის საქმეზე საქართველოში 1.900.000-მდე
მოქალაქეა გასამართლებული.
აქვე არ შემიძლია
არ ავღნიშნო ის
ფაქტი რომ მსჯავრდებულები ხელისუფლებისთვის ბიუჯეტის შევსების ერთ-ერთ
წყაროდ მოიაზრებოდა მარტო 2009-2012 წლებში
საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტში აღსრულების ეროვნული ბიუროს მიერ საპროცესო შეთანხმებების საფუძველზე გადარიცხულმა თანხამ ოფიციალური მონაცემებით 140. 039. 162. 76 ლარი შეადგინა.
2011 წელს საქართველოს სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში წამებისა და არაადამიანური მოპყრობის პირობებში ოფიციალური მონაცემებით 24 114 მსჯავრდებული იხდიდა სასჯელს.
2009-2011 წლებში
საქართველო პირველ ადგილზე იყო ევროპაში
და მესამეზე მსოფლიოში, საერთაშორისო პრაქტიკით, პატიმრების რაოდენობა განისაზღვრება, თუ
რამდენი პატიმარია 100 000 სულ
მოსახლეზე.
რაც შეეხება პატიმართა სიკვდილიანობით 2008-2009 წლებში სერბეთის შემდეგ საქართველო მეორე ადგილზე იყო.
2010-2011 წლებში სერბეთსაც გაუსწრო და ევროპაში
პირველ ადგილზე აღმოჩნდა.
სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
იმჟამინდელმა მინისტრმა ხათუნა კალმახელიძემ 2011 წლის იანვარში პატიმართა სიკვდილიანობასთან დაკავშირებით შემდეგი განაცხადა:
„ადამიანები ყველგან კვდებიან, ციხეშიც და გარეთაც
და ამაში განსაკუთრებული არაფერია. პატიმრების გარდაცვალების მიზეზი, ძირითადად ასაკია“.
არადა სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში გარდაცვლილთა ასაკი 23-48 წლამდე მერყეობდა და
მათი დიდი ნაწილი
წამებითა და არაადამიანური მოპყრობის შედეგად იყვნენ გარდაცვლილები.
ცხოვრებაში არ დამავიწყდება იქ ნანახი,
განცდილი და საკუთარ
თავზე გადატანილი წამების და არაადამიანური მოპყრობის ყოველდღიურობა.
ასეთი იყო „ნაციონალური“
ხელისუფლების მიერ გამოცხადებული ევროპული სტანდარტების ქართული სინამდვილე სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში, 2012 წლის
ოქტომბრამდე.
2004 წელს
ვარდებით მოსული ხელისუფლება, 2012 წლის
1 ოქტომბერს საქართველოს მოსახლეობამ არჩევნების გზით და ცოცხებით
გაისტუმრა ისტორიის პოლიტიკურ სანაგვეში.
ჯამბულ წულაია
